Wstęp
Galwanizm w jamie ustnej to zjawisko elektrochemiczne, które od dekad intryguje stomatologów i pacjentów. Powstaje, gdy różne metale – takie jak amalgamaty, złote korony czy tytanowe implanty – wchodzą w interakcję w wilgotnym środowisku śliny, tworząc mikroskopijny prąd elektryczny. Choć brzmi to jak eksperyment rodem z laboratorium Luigiego Galvaniego, dla niektórych pacjentów oznacza realny dyskomfort: metaliczny posmak, pieczenie czy mrowienie. W dobie nowoczesnej implantologii, gdzie tytan i ceramika dominują, galwanizm pozostaje aktualnym problemem, wymagającym świeżego spojrzenia. Niniejszy artykuł omawia mechanizm galwanizmu, jego objawy, diagnostykę oraz rozwiązania, z uwzględnieniem najnowszych trendów w stomatologii.
Mechanizm i przyczyny
Galwanizm w ustach zachodzi, gdy dwa metale o różnym potencjale elektrochemicznym znajdują się w kontakcie lub bliskości, a ślina działa jako elektrolit. Przykładem jest amalgamowe wypełnienie (rtęć, srebro, cyna) obok złotej korony – różnica potencjałów może sięgać kilkuset milivoltów, generując prąd rzędu 1-10 mikroamperów (Kim, 2023). W przypadku implantów tytanowych, uznawanych za biokompatybilne dzięki warstwie tlenkowej, galwanizm może wystąpić przy kontakcie z innymi stopami, np. niklem czy chromem w tanich koronach. Badania pokazują, że takie reakcje przyspieszają korozję galwaniczną, uwalniając jony metali do śliny (Arakelyan et al., 2023).
Objawy i diagnostyka
Najczęstsze objawy galwanizmu to metaliczny posmak, pieczenie języka lub dziąseł oraz mrowienie w okolicy metalowych struktur. U wrażliwych pacjentów mogą pojawić się zmiany śluzówkowe, jak leukoplakia, choć związek z galwanizmem nie jest w pełni udowodniony (Kim, 2023). Diagnostyka opiera się na pomiarze prądu między wypełnieniami za pomocą woltomierza – wartości powyżej 5 µA są uznawane za znaczące (Procházková et al., 2006). W praktyce jednak wielu stomatologów polega na subiektywnych relacjach pacjentów, co komplikuje różnicowanie galwanizmu od innych przyczyn, np. alergii na metale.
Implanty a galwanizm
Współczesna implantologia stawia na tytan, ale galwanizm wciąż jest istotny. Badanie Kim (2023) wskazuje, że tytan w połączeniu z niklem czy chromem może generować prąd, potencjalnie wpływając na osseointegrację i komfort pacjenta. Arakelyan i wsp. (2023) dodają, że w krótkim okresie (28 dni) prąd galwaniczny jest bardziej cytotoksyczny niż same jony korozji, co sugeruje potrzebę dalszych badań nad długoterminowymi efektami. Jest to jedna z przyczyn dlaczego już od 10 lat stosujemy w Maestrii implanty ceramiczne (https://implantyceramiczne.info/) zarówno Ceralog jak i światowego lidera – SDS Swiss Dental Solutions (/leczenie/implanty/).
Rozwiązania i przyszłość
Najskuteczniejszym sposobem na galwanizm jest wymiana różnych metali na jednolite, biokompatybilne materiały, takie jak ceramika czy kompozyty (Borisova et al., 2019). Dla pacjentów z implantami kluczowe jest unikanie tanich stopów w sąsiednich koronach. Diagnostyka prądu galwanicznego powinna stać się rutyną w gabinetach, zwłaszcza przy mieszanych materiałach. Przyszłość może należeć do regeneracyjnych metod biologicznych – jeśli japońskie badania się powiodą, galwanizm stanie się reliktem przeszłości.
Wnioski
Galwanizm w jamie ustnej, choć rzadki, pozostaje wyzwaniem w dobie implantologii. Jego mechanizm jest dobrze zrozumiały, ale długoterminowe skutki dla pacjentów z implantami wymagają dalszych badań. Stomatolodzy powinni edukować pacjentów o objawach i stosować jednolite materiały, a nauka – szukać alternatyw, jak regeneracja zębów. W ten sposób galwanizm może przejść od problemu do ciekawostki historycznej.
Piśmiennictwo
- Arakelyan, M., Spagnuolo, G., & Iaculli, F. (2023). Oral galvanism side effects: Comparing alloy ions and galvanic current effects on the mucosa-like model. Materials, 16(24), 7545.
- Borisova, E. G., Nikitina, N. V., & Komarova, T. V. (2019). Galvanosis of the oral cavity. Dental-Press.ru, 5(1), 12-18.
- Kim, S. M. (2023). Oral galvanism related to dental implants. Maxillofacial Plastic and Reconstructive Surgery, 45(1), 34.
- Procházková, J., Podzimek, Š., & Bártová, J. (2006). Metal alloys in the oral cavity as a cause of oral discomfort in sensitive patients. Neuro Endocrinology Letters, 27(1), 53-58.
- Vrbova, R., Podzimek, S., & Himmlova, L. (2021). Immune markers in oral discomfort patients before and after elimination of oral galvanism. BioMed Research International, 2021, 6649769.